ਕਾਮਰੇਡ ਰਛਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸ਼ੌਂਕੀ: ਲਾਲ ਰਾਹਾਂ ਦੇ ਅਡੋਲ ਪੈਰ
ਜਨਮ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪਿਛੋਕੜ
ਕਾਮਰੇਡ ਰਛਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸ਼ੌਂਕੀ ਦਾ ਜਨਮ 24 ਮਈ 1937 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਮਾਹਲ ਗੈਹਲਾ (ਬੰਗਾ) ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਸ. ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ (ਢੱਕ ਵਾਲੇ) ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸਵਰਨ ਕੌਰ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਦਾ-ਦਾਦੀ ਸ. ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਬੀਬੀ ਸ਼ਿਆਮ ਕੌਰ ਸਨ। ਕਾਮਰੇਡ ਸ਼ੌਂਕੀ ਆਪਣੇ ਦੋ ਭਰਾਵਾਂ ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ (ਹੁਣ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ) ਅਤੇ ਗੁਰਚੇਤਨ ਸਿੰਘ (ਹੁਣ ਕਨੇਡਾ ਵਿੱਚ) ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਹਨ। ਉਨਾਂ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਪੱਤੀ ਲਮਖੀਰ ਕੀ, ਬੜਾ ਪਿੰਡ, ਤਹਿਸੀਲ ਫਿਲੌਰ, ਜਿਲਾ ਜਲੰਧਰ ਵਿਖੇ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਸਵਰਨ ਕੌਰ ਪੜ੍ਹੀ ਲਿਖੀ ਔਰਤ ਸਨ ਜੋ ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਅਖਬਾਰ ਪੜ ਸਕਦੀਆਂ ਸਨ। ਦਾਦਾ ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੰਮ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ – “ਅੱਜ ਦਾ ਕੰਮ ਅੱਜ ਹੀ ਕਰ ਦਿਓ।” ਇਹ ਦੋਵਾਂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਤੇ ਜੀਵਨ ਰੁਝਾਨ ‘ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡ ਗਏ।
ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ
ਕਾਮਰੇਡ ਨੇ ਅੱਠਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੱਕ ਦੀ ਪੜਾਈ ਬੜਾ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਤੋਂ, ਨੌਵੀਂ ਫਗਵਾੜੇ ਰਾਮਗੜੀਆ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਦਸਵੀਂ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਸਕੂਲ ਸਿੱਖਿਆ ਬੋਰਡ ਤੋਂ ਪਾਸ ਕੀਤੀ। ਦਸਵੀਂ ਦੇ ਪੇਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੁੰਡਾਲੇ ਸੈਂਟਰ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ।
ਫਗਵਾੜੇ ਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਖਿਲਾਫ ਮੁਜਾਹਰਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਦੋਵੇਂ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਖ਼ਾਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਖ਼ਿਲਾਫ ਖੜ੍ਹਨ ਦੀ ਪਿਹਲੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਸੀ।
ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ ਅਤੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ
1952 ਵਿੱਚ ਬੜਾ ਪਿੰਡ ਵਿਖੇ ਕਾਮਰੇਡ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਹਿੰਦ ਕਾਨਫਰੰਸ ਹੋਈ। 1954 ਵਿੱਚ ਅਰੁਨਾ ਆਸਿਫ ਅਲੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਮਹਿਲਾ ਕਾਨਫਰੰਸ ਅਤੇ 1956 ਵਿੱਚ ਕਾਮਰੇਡ ਏ. ਕੇ. ਗੋਪਾਲਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਕਿਸਾਨ ਕਾਨਫਰੰਸ ਹੋਈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਮਰੇਡ ਸ਼ੌਂਕੀ ਨੇ ਗ੍ਰਾਊਂਡ ਲੈਵਲ ‘ਤੇ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਇਹਨਾਂ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਪ੍ਰਤੀ ਰੁਚੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ। 1956 ਦੀ ਕਿਸਾਨ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਕਵਿਤਾ ਪੜੀ:
“ਸਾਰਾ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਬੁੱਤੀਆਂ ਤੇ ਵਗਾਰਾਂ,
ਜਣਾ ਖਣਾ ਹੈ ਅਫਸਰ ਸਾਡਾ ਫਾਈਏ ਸੌ ਸੌ ਮਾਰਾਂ,
ਕਿਉਂ ਅਸੀਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਰਈਯਤ ਸਾਡਾ ਇਹ ਕਸੂਰ,
ਅਸੀਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਅਸੀਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰ।”
ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ
22 ਮਾਰਚ 1956 ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। 2 ਸਾਲ 6 ਮਹੀਨੇ ਤੱਕ ਉਹ ਘਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹੇ ਅਤੇ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਗ੍ਰਾਊਂਡ ਲੈਵਲ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁਝੇ ਰਹੇ।
ਵਿਆਹ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ
1958 ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਕਾਮਰੇਡ ਰਛਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸ਼ੌਂਕੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਪਿੰਡ ਬਿਲਗਾ (ਜਲੰਧਰ) ਦੀ ਸਰਦਾਰਨੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੱਟਾ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਹਿਕਾਰੀ ਸੁਸਾਇਟੀ ਵਿੱਚ 10 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ ਤਨਖਾਹ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਿੰਨ ਧੀਆਂ ਹਨ:
- ਰਾਜਨਰਿੰਦਰ ਕੌਰ (ਸ਼ਿਕਾਗੋ, ਅਮਰੀਕਾ)
- ਹਰਕਮਲਜੀਤ ਕੌਰ (ਮਰਸਡ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ)
- ਅਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ( ਸ਼ਿਕਾਗੋ, ਅਮਰੀਕਾ)
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋ ਦੋਹਤੇ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੋਹਤੀ ਵੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ 4 ਅਪ੍ਰੈਲ 2016 ਨੂੰ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਗਹਿਰੀ ਵਿਛੋੜੇ ਦੀ ਘੜੀ ਸੀ।
ਜੇਲ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਤੇ ਸੰਘਰਸ਼
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਜੇਲ ਯਾਤਰਾ 1959 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਜਦੋਂ ਖੁਸ਼ ਅਮੀਦੀ ਟੈਕਸ ਖਿਲਾਫ ਮੋਰਚੇ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਕਾਮਰੇਡਾਂ ਨਾਲ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਹੋਈ। ਚੌਂਕੀ ਨੰਬਰ 4 (ਹੁਣ ਥਾਣਾ) ‘ਚ ਰਾਤ ਬਿਤਾਈ, ਫਿਰ ਜਲੰਧਰ ਅਤੇ ਕਪੂਰਥਲਾ ਜੇਲ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਰਿਹਾਈ 26 ਮਾਰਚ 1959 ਨੂੰ ਹੋਈ।
ਫਾਂਸੀ ਵਾਲੀਆਂ ਕੋਠੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਅੱਗ
1960: ਗੁਰਾਇਆ ਵਿਖੇ ਕਾਂਗਰਸੀ ਵਰਕਰਾਂ ਨਾਲ ਝੜਪ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫਿਰ ਜੇਲ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ।
ਉਹ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਨ:
“ਮੈਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਵਾਲੀਆਂ ਕੋਠੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। 8-10 ਫੁੱਟ ਦੀ ਬੰਦ ਕੋਠੜੀ। ਨਾ ਦਰਵਾਜਾ ਖੁਲਦਾ, ਨਾ ਹਵਾ ਆਉਂਦੀ। ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਚਾਦਰ, ਦੋ ਕਿਨਾਰੀਆਂ, ਇੱਕ ਪਿਆਲਾ, ਇੱਕ ਮੱਗ਼ੀ। ਕਈ ਵਾਰ ਏਸ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਸਾਹ ਹੀ ਰੁਕ ਰਹੇ ਹੋਣ। ਪਰ ਦਿਲ ਅੰਦਰੋਂ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ—ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਮੇਰੀ ਨਹੀਂ, ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਹੈ।”
2000: ਕਿਸਾਨੀ ਮੰਗਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਮੁੜ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਹੋਏ।
“ਇਸ ਵਾਰੀ ਜੇਲ ਵਿੱਚ ਫਾਂਸੀ ਵਾਲੀਆਂ ਕੋਠੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਥੀ ਵੀ ਸਨ, ਪਰ ਤਕਲੀਫ ਉਹੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਕੋਠੜੀ ਵਿੱਚ ਟਾਇਲਟ ਸੀਟ, ਪੱਖਾ, ਤੇ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਟੂਟੀ ਲੱਗ ਗਈ ਸੀ। ਪਰ ਦਿਲ ਅੱਜ ਵੀ ਲਾਲ ਝੰਡੇ ਹੇਠਾਂ ਧੜਕਦਾ ਸੀ।”
1969 – ਇਤਿਹਾਸਕ ਮੋਰਚਾ ਤੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਤਾਰੀਫ਼
ਬੈਂਕਾਂ ਦੇ ਕੌਮੀਕਰਨ ਲਈ ਕਾਮਰੇਡ ਸ਼ੌਂਕੀ ਨੇ ਧਰਨਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਤਿੰਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੰਮ ਕੀਤੇ:
- ਬੈਂਕਾਂ ਦਾ ਕੌਮੀਕਰਨ
- ਮਹਾਰਾਜਿਆਂ ਦੇ ਭੱਤੇ ਬੰਦ
- ਸੰਵਿਧਾਨ ‘ਚ ਤਰਮੀਮ ਕਰਕੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਗਣਰਾਜ ਐਲਾਣਣਾ
ਕਿਸਾਨ ਮੋਰਚਾ 1970
ਵਾਧੂ ਪਈ ਜ਼ਮੀਨ ਹੱਕਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੇਣ ਲਈ ਮੋਰਚਾ ਲਾਇਆ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਜੇਲ ਹੋਈ।
ਵਿਦੇਸ਼ ਯਾਤਰਾ ਅਤੇ ਪਾਰਟੀ ਫੰਡ ਲਈ ਯੋਗਦਾਨ
1986 ਵਿੱਚ ਇੰਗਲੈਂਡ ਜਾਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਉੱਥੇ 85,000 ਰੁਪਏ ਫੰਡ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ—20,000 ਸੂਬਾ ਪਾਰਟੀ, 10,000 ਜ਼ਿਲਾ ਇਕਾਈ, 55,000 ਨਾਲ ਜੀਪ ਖਰੀਦੀ।
ਖਾੜਕੂਵਾਦ ਖਿਲਾਫ ਠੋਸ ਰੁਖ
1989 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਗੰਨਮੈਨ ਮਿਲੇ। ਉਹ ਆਵਾਜ਼ ਉੱਠਾਉਂਦੇ ਰਹੇ: “ਨਾ ਹਿੰਦੂ ਰਾਜ, ਨਾ ਖਾਲਿਸਤਾਨ – ਜੁਗ ਜੁਗ ਜੀਵੇ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ।”
ਨਵਾਂ ਜਮਾਨਾ ਅਤੇ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਗੜਗੱਜ ਟਰੱਸਟ
CPI ਦਾ ਉਰਦੂ ਅਖਬਾਰ “ਨਯਾ ਜਮਾਨਾ” ਜੋ 1952 ਵਿੱਚ ਚੱਲਿਆ ਸੀ, 1990 ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ‘ਚ “ਨਵਾਂ ਜਮਾਨਾ” ਜਲੰਧਰ ਤੋਂ ਜਾਰੀ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਨੂੰ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਗੜਗੱਜ ਯਾਦਗਾਰੀ ਟਰੱਸਟ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ 21 ਮੈਂਬਰ ਹਨ। ਕਾਮਰੇਡ ਸ਼ੌਂਕੀ ਟਰੱਸਟ ਦੇ ਸਰਗਰਮ ਮੈਂਬਰ ਸਨ ਅਤੇ ਹੁਣ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹਨ। ਅਖਬਾਰ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸੰਪਾਦਕ ਚੰਦ ਫਤਿਹਪੁਰੀ ਹਨ।
ਪਾਰਟੀ ਅਹੁਦੇ ਅਤੇ ਸਰਗਰਮੀਆਂ
ਉਹ CPI ਪੰਜਾਬ ਸੂਬਾ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਮੈਂਬਰ (1990 ਤੱਕ), ਜ਼ਿਲਾ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ (1990–1994) ਅਤੇ ਜ਼ਿਲਾ ਕਿਸਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ (2015 ਤੱਕ) ਰਹੇ।
ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਸਰਪੰਚ ਵਜੋਂ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ
ਉਹ 1990 ਤੋਂ 1992 ਤੱਕ ਬੜਾ ਪਿੰਡ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਸਰਪੰਚ ਰਹੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਰਪੰਚ ਕੰਵਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਿਦੇਸ਼ ਚਲੇ ਗਏ ਸਨ।
ਸਾਦਗੀ, ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਅਫ਼ਸੋਸ
ਉਹ ਆਖਰ ਵਿੱਚ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ:
“ਮੈਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਕੋਈ ਗਿਲਾ ਨਹੀਂ। ਸਿਰਫ਼ ਇਹ ਅਫ਼ਸੋਸ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਜੇਕਰ ਬੀ.ਏ. ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਤਾਂ ਹੋਰ ਵਧੀਆ ਕਿਸਾਨ ਅਤੇ ਪਾਰਟੀ ‘ਚ ਉੱਚ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਸੀ—ਇਹੀ ਮੇਰਾ ਗ਼ੁਰੂਰ ਹੈ।”
ਉਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਇਨਕਲਾਬੀ ਹਨ।
ਕਾਮਰੇਡ ਰਛਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸ਼ੌਂਕੀ ਦਾ ਸੰਪਰਕ ਨੰਬਰ : +91 98724 99792 ਹੈ।
ਸਿੱਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ:
-
ਸਿਧਾਂਤ ਤੇ ਡਟਣਾ — ਵਕਤ ਕਿੰਨਾ ਵੀ ਖਰਾਬ ਹੋਵੇ, ਸੱਚੀ ਲਕੀਰ ਨਾ ਛੱਡੋ।
-
ਜਨਤਕ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਖੜਾ ਹੋਣਾ — ਕਈ ਵਾਰ ਕੀਮਤ ਜੇਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਤਿਹਾਸ ਤੁਹਾਡਾ ਹੋਵੇਗਾ।
-
ਮੁਲਾਂ ਨੂੰ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣਾਓ — ਨਾ ਧਰਮ ਅਧਾਰ ਤੇ, ਨਾ ਜਾਤੀ ਅਧਾਰ ਤੇ—ਇਨਸਾਫ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਸੋਚੋ।
ਕਾਮਰੇਡ ਰਛਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸ਼ੌਂਕੀ ਇੱਕ ਨਾਂ ਨਹੀਂ, ਇੱਕ ਯੁੱਗ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਹਨ।
ਉਹ ਇਨਸਾਫ, ਜਨਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਚਾਈ ਦੀ ਲਾਲ ਲਕੀਰ ਵਾਂਗ ਸਾਡੀ ਸਮੂਹਕ ਚੇਤਨਾ ਵਿੱਚ ਅਮਰ ਹਨ।
Comrade Rachhpal Singh Shonki – A Chronicle of Revolutionary Life
Birth and Family Background
Comrade Rachhpal Singh Shonki was born on May 24, 1937, in the village of Mahal Gahla (Banga). He is the son of S. Malkit Singh (Dhakk Wale) and Swaran Kaur. His grandparents were S. Kishan Singh and Bibi Shyam Kaur. He is the eldest among his siblings, with two younger brothers—Tarseem Singh (now settled in Australia) and Gurchetan Singh (now settled in Canada). His residence is Patti Lamkheer Ki, Bara Pind, Tehsil Phillaur, District Jalandhar.
His mother, Swaran Kaur, was a literate woman proficient in Urdu and Punjabi and regularly read newspapers. His grandfather, Kishan Singh, taught him the value of hard work and discipline, often saying, “Do today’s work today.” Both of these personalities left a deep impact on his thinking and approach to life.
Education and Early Leadership
He studied up to 8th grade in the Government High School of Bara Pind, 9th in Ramgarhia School, Phagwara, and passed 10th privately under the Punjab School Education Board. His examination center for the 10th grade was Bundala.
While in school at Phagwara, he organized a protest with a teacher against the school management. As a result, both he and the teacher were expelled. This marked his early stand against injustice and his leadership spirit.
Exposure to Conferences and Communist Ideology
In 1952, a national conference led by Comrade Sohan Singh Josh was held in Bara Pind. In 1954, a national women’s conference was organized under Aruna Asaf Ali, and in 1956, a farmers’ conference was held under Comrade A. K. Gopalan.
Comrade Shonki actively served on the ground level during all these events. These experiences ignited his interest in the Communist Party of India. During the 1956 farmers’ conference, he recited his first poem:
“All day long we work hard on ovens and stoves,
Yet it’s the officers who beat us hundreds of times,
Why is it our crime to be village folk?
We are the laborers of the village, we are the laborers of the village.”
Joining the Communist Party of India
On March 22, 1956, despite strong opposition from his father, he joined the Communist Party of India. For the next two years and six months, he stayed away from home, working for the party at the grassroots level.
Marriage and Family Life
In late 1958, Comrade Rachhpal Singh Shonki married Sardarni Surinder Kaur from the village of Bilga (Jalandhar). After marriage, he worked for the Atta village cooperative society, earning a salary of ₹10 per month. They have three daughters:
- Rajnarinder Kaur (Chicago, USA)
- Harkamaljit Kaur (Merced, California)
- Amandeep Kaur (Chicago, USA)
He has two grandsons and one granddaughter, all residing in the USA. His wife Surinder Kaur passed away on April 4, 2016, which was a deeply sorrowful time for him.
Prison Journeys and Struggles
His first imprisonment was in 1959 during the protest against the Wealth Tax imposed by the Punjab government led by S. Partap Singh Kairon. He was arrested with several comrades and detained overnight at Chowki No. 4 (now a police station), later sent to Jalandhar and Kapurthala jails, and released on March 26, 1959.
Struggles Inside Death Row Cells
1960: After a clash between Congress workers and communists in Goraya, he was imprisoned again.
He recalls:
“They kept me in death row cells—small 8×10 rooms. One sheet, two cans (for toilet), one cup, and a mug. Locked at 6 PM, released at 7 AM. It often felt like suffocation, but my heart reminded me—this is not just my struggle, it’s a people’s struggle.”
2000: Arrested again during a protest for farmers’ rights. He said:
“This time the death row cell had a toilet seat, a fan, and drinking water tap. But the pain was the same. Even today, my heart beats under the red flag.”
1969 – Historic Movement and Praise for Indira Gandhi
He actively participated in the movement for nationalizing banks. According to him, Indira Gandhi did three remarkable things:
- Nationalized banks
- Ended royal privileges of princely states
- Amended the Constitution to declare India a Republic
1970 Farmers’ Protest
He participated in a major farmers’ protest demanding surplus land be distributed to the tillers. At that time, Punjab’s Chief Minister was Parkash Singh Badal. He spent one month in jail for this cause.
Overseas Visit and Party Fund Contribution
In 1986, he visited England and collected ₹85,000 for the party fund—₹20,000 for the state party, ₹10,000 for the district unit, and ₹55,000 used to purchase a jeep.
Firm Stand Against Militancy
In 1989, due to his strong opposition to militancy, he was provided with two security personnel. His slogan was:
“Neither Hindu Rule nor Khalistan – Long Live Hindostan!”
Nawan Zamana and Arjan Singh Gargaj Trust
The CPI’s Urdu newspaper “Naya Zamana,” started in 1952, was discontinued in 1990 and replaced by the Punjabi-language “Nawan Zamana” published from Jalandhar. The newspaper is managed by the Arjan Singh Gargaj Memorial Trust, which has 21 members. Comrade Shonki is an active member and currently serves as the Trust’s President. The current editor of the paper is Chand Fatehpuri.
Party Positions and Responsibilities
He served as a member of the CPI Punjab State Council until 1990, was on the District Grievance Committee (1990–1994), and remained President of the District Kisan Sabha till 2015.
As Acting Sarpanch
From 1990 to 1992, he served as the Acting Sarpanch of Bara Pind as the then Sarpanch Kanwarjit Singh had gone abroad.
Personal Reflections and Regrets
He says:
“I have no complaints from life. Only regret is that I could not complete my education. Had I done B.A., I could have become a better farmer and earned a higher position in the party. But my life belonged to the people—and that is my pride.”
He truly remains a revolutionary rooted in the soil.
